نشست بررسی مستندهای اتنوگرافی (مردم‌شناسی) به بهانه نمایش «در سیواس، شاعر می‌روید» به کارگردانی سعید منافی
در نقد و برسی یک فیلم مستند مطرح شد:
متاسفانه دغدغه‌ای به نام تولید فیلم مردم‌شناس نداریم.
نشست بررسی مستندهای اتنوگرافی (مردم‌شناسی) به بهانه نمایش «در سیواس، شاعر می‌روید» به کارگردانی سعید منافی با حضور کارشناسان، اعضای صنف و کارگردان فیلم توسط کارگروه نمایش انجمن صنفی کارگردانان مستند شب گذشته برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی انجمن صنفی کارگردانان مستند، سعید منافی کارگردان فیلم در ابتدای نشست گفت: من مردم‌شناس نیستم بلکه با همراهی مردم‌شناسان، مردم‌نگاری می‌کنم. در اروپا، مخصوصا در اتریش فیلم‌های مردم‌نگاری سابقه‌ای بسیار قدیمی دارد. من نیز حدود ۲۵ سال در انستیتو فیلم مردم‌نگاری و فیلم‌های علمی اتریش مشغول به کار بودم.
کارگردان «در سیواس، شاعر می‌روید» با بیان اینکه ۲۵ سال در ۵ قاره دنیا با مردم‌شناسان کار کرده است، گفت: مهم‌ترین بحث در فیلم‌های مردم‌نگاری، زمان است. اگر هفته‌ها و ماه‌ها با قوم‌ها دوست و همراه نشوید، نمی‌توانید وارد زندگی شخص یا قومی شوید.
وی خاطر نشان کرد: حدود ۳ ماه در سیواس از دهی به ده دیگر در حرکت بودم و با مردم دوست شدم. یک هفته مهمان فردی در بالای کوه بودم با هم غذا می‌خوردیم و البته بلد بودن زبان ترکی هم به من کمک زیادی کرد. اعتماد افراد باید جلوی دوربین به دست آید و باید با اجازه وارد حریم خصوصی آنان شویم. باید جو را طوری طراحی کنیم تا سوژه‌ها دوربین را حس نکنند و با تمام حواس پنجگانه سر صحنه باشیم. همه حرکات، رفتار باید زیرنظر باشد و از بیان خیلی مسائل هم باید پرهیز شود.
سعید منافی به ساخت اغلب فیلم‌های‌اش در کنار مردم‌شناسان تاکید کرد و گفت: برای برخی فیلم‌ها سال‌ها تحقیق شده است و هفته‌ها با مردم‌شناسان گفتگو کرده‌ام. قبل از شروع فیلمبرداری اکثرا با یکی از آنان به منطقه می‌رفتیم و طبق تحقیقات، لوکیشن‌ها را می‌دیدیم و پیشنهادات من برای کار مطرح می‌شد. برخی از تحقیقات قابلیت سینمایی نداشتند و در نهایت سناریو شکل می‌گرفت. هنگام کار هم مواردی خارج از سناریو پیش می‌آمد.
وی ادامه داد: در زمان ساخت فیلم، وزارت فرهنگ و علوم اتریش و مخصوصا بخش مردم‌شناسی این دانشگاه تمامی هزینه‌های پروژه‌های استادان دانشگاه و محققان را پرداخت کرد و من به‌عنوان فیلم‌ساز وظیفه داشتم نتیجه این تحقیقات ۵ تا ۷ ساله را تبدیل به فیلم‌نامه و فیلم کنم. با وجود سیستم دیجیتال، روند تولید عوض شد و اکنون این موضوع در دانشگاه با مردم‌شناس یا استاد با فیلمبرداری مسلط پیش می‌رود.
فرهاد ورهرام، فیلم‌ساز و پژوهشگر، نیز با بیان اینکه در ایران مسئله یا دغدغه‌ای به نام تولید فیلم مردم‌شناس نداریم، افزود: متاسفانه تا امروز رابطه درستی بین سفارش‌دهنده مراکز علمی و دانشگاهی و فیلم‌ساز(عموما مستند) با مردم‌شناس شکل نگرفته است. هنوز هیچ سازمان و تشکیلاتی نتوانسته به روشی که مثلا در فیلم دیدیم در چارچوبی مشخص، فیلم مردم‌شناسی تولید کند. آشنایی با مراحل تولید این‌گونه مستندها به علت عدم تولید و ساخت، ساختار، مدیریت تولید، کمبود منابع شفاهی و کتبی در کشور سخت است و باید از تجربیات افرادی مانند منافی و فیلم‌های‌اش استفاده کنیم.
همایون امامی، مستندساز و منتقد، ایجاز را مشخصه اصلی فیلم دانست و گفت: قبل از شروع تیتراژ با سه خصیصه فرقه علویان آشنا می‌شویم و بعد در روند فیلم، شاهد تکامل و معرفی لایه‌لایه هستیم. این امر قطعا حاصل تحقیق و پژوهش درست و همان‌طور که می بینیم ستون این فیلم، تحقیق است.
مهرداد عربستانی، استاد دانشگاه و مردم‌شناس نیز با بیان این نکته که ما در این فیلم فقط یک فرقه را نمی‌بینیم بلکه یک کشور را (ترکیه) می‌شناسیم، افزود: نقش اصلی، حضور یک مردم‌شناس در کنار کارگردان است و روابط و همراهی این دو در روند فیلم‌ها بسیار تاثیرگذار بوده است.
گفتنی است، علاقه‌مندان به پیگیری نشست‌های مجازی فیلم می‌توانند با پیگیری صفحات مجازی انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند، چند روز قبل از نشست‌های هفتگی سه‌شنبه‌ها ساعت ۲۱ در کلاب هاوس، لینک تماشای فیلم را دریافت نمایند.
