فیلم‌های بی‌کیفیتی که بودجه‌های مستندسازی طرح‌ها را می‌بلعند.
دبیر ششمین جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی (فردا) به بهانه اعلام خبر سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مبنی بر تصویب طرح مستندنگاری دستگاه‌های اجرایی از طرح‌های بزرگ و پروژه‌های مهم در هیات وزیران، طی سخنانی در این زمینه، برخی از مسائل و واقعیت‌های کشور تشریح کرد.
بهزاد رشیدی گفت: با تاسف باید اعلام کنیم که در زمینه تولید آثار سینمایی مستند صنعتی و فناوری، متناسب با رشد بودجه‌ها و امکانات و تجهیزات، پیشرفت چشمگیری نداشته‌ایم و در گذشته فیلم‌های ماندگار و تاثیرگذار بیشتری در صنعت کشور تولید می‌شده است که امروز خبری از آن فیلم‌ها نیست.
وی با اشاره به فیلم‌هایی همچون موج، مرجان و خارا و پیکان، گفت: از گذشته در صنایع نفت، سدسازی، خودروسازی، فولاد، معدن، پتروشیمی و… فیلم‌ها و مستندهای با کیفیت و ماندگاری تولید می‌شده است و این‌طور بود که مدیران آن سازمان‌ها و صنایع، نسبت به ساخت مستندهای درجه یک و حمایت از مستندسازان اهمیت کافی می‌دادند و اغلب از بهترین مستندسازان کشور برای کار دعوت می‌کردند و این همکاری معمولا به تولید آثاری با کیفیت و بی‌بدیل منجر می‌شد. اما امروز که هم تعداد مستندسازان زیاد و هم تجربه‌های فردی و سازمانی بیشتر و مبالغ بودجه نیز نسبت به گذشته افزایش یافته است و هم تجهیزات مستندسازی پیشرفته در وجود دارد، متاسفانه از فیلم‌های تأثیرگذار و ماندگار سازمانی و صنعتی خبری نیست!.
رشیدی افزود: امروزه صنعتگر یا مدیر صنعتی، متناسب با نیاز خود تصمیم به تولید اثری می‌گیرد، ولی الزاما برای این کار به سراغ مستندسازان حرفه‌ای نمی‌رود و معمولا به افرادی که اطراف خود می‌بیند، رجوع می‌کند و یا از مشاورانی نظر می‌خواهد که متخصص و صادق نیستند و در نهایت در این فضا که صنعت و هنر از هم دورند، آثار سطح پایینی تولید می‌شود. از طرفی تلویزیون تولیداتی که سطح کیفی خوبی ندارند را پخش نمی‌کند و یا برای پخش آن‌ها هزینه گزاف طلب می‌کند. درصورتی که اگر اثر خوبی تولید و به جنبه‌‌های هنری و دراماتیک در آن توجه شده باشد، حتی اگر تبلیغاتی هم باشد، تلویزیون تمایل بیشتری به پخش آن دارد و از آن استقبال می‌کند.
مدیران نابلد، پول کشور را هدر می‌دهند
مدیر دبیرخانه دائمی جشنواره فردا در ادامه گفت: برخی از مدیران با تولید فیلم های بی‌کیفیت، پول و سرمایه کشور را هدر می‌دهند.
بهزاد رشیدی با اشاره به تجربه پنج دوره جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی(فردا) در جهاد دانشگاهی، تصریح کرد: طی ده سال گذشته بالغ بر 2000 عنوان از گونههای مختلف فیلم مرتبط با فعالیت‌های صنعتی و فناوری کشور به دبیرخانه دائمی این جشنواره رسیده و مورد ارزیابی ما قرار گرفته است. متاسفانه باید اعتراف کنیم غیر از فیلم‌های قابل قبولی که معلوم است حاصل یک تعامل خوب بین مستندسازان کاربلد و مدیران فهیم صنعت یا سازمان‌های دولتی و خصوصی بوده است، سطح سایر مستندسازی‌ها و فیلم‌های تولیدی خیلی بالا نیست.
وی افزود: در ایران فیلم کم ساخته نمی‌شود و بودجه‌های کلانی صرف مستندسازی می‌شود. اما چون بخش عمده‌ای از این کارها توسط افراد کم‌تجربه و یا بی‌ارتباط با سینمای مستند ساخته می‌شوند، آثاری بی‌کیفیت و گران تولید می‌شود.
رییس جهاد دانشگاهی هنر در ادامه گفت: متاسفانه اغلب تولیدات سمعی و بصری سازمان‌ها و مراکز صنعتی به‌ویژه مراکز و سازمان‌های دولتی فیلم‌هایی تبلیغاتی و یک‌بار مصرف هستند، که صرفا براساس سلیقه یک مدیر و بعضا برای خوشایند یک یا چند مدیر تولید می‌شود و جز در یک جمع محدود، در جای دیگری نمایش داده نمی‌شود و به هیج‌وجه بیانگر واقعیت‌ها، زیبایی‌ها، زشتی‌ها و مسائل مبتلا به آن سازمان، صنعت یا موضوع نیست.
وی افزود: خیلی از مدیران صنایع و سازمان‌ها، به‌ویژه مدیران روابط عمومی‌ها، در تولید فیلم نگاهی صرفا تبلیغاتی دارند و از آنجا که رابطه و رانت در سپردن کارها هم زیاد شده است و متاسفانه برخی از روابط عمومی‌ها آشنایان خود را برای دادن پروژه در اولویت قرار می‌دهند، نتیجه کار معمولا محصولی ضعیف و یا بی‌مصرف می‌شود و فیلم یا مستند تولیدشده، صرفا در یک محیط بسته و یا در جمع یک هیات مدیره و یا در یک نمایشگاه نمایش داده می‌شود. حال اگر این فیلم در جشنواره‌ای نیز شرکت داده نشود، هیچ‌گاه امکان ارزیابی و نقد برای آن فراهم نمی‌شود.
رشیدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در برخی از سازمان‌ها و مراکز صنعتی و فناوری می‌بینیم گروهی یا فردی سال‌ها است برای آن مجموعه فیلم‌سازی و یا مستندسازی می‌کند، درحالی که این گروه هرقدر هم متخصص و کاربلد باشد، بعد از مدتی به تکرار می‌افتد و انحصار و غیررقابتی‌بودن کار، باعث افت کیفیت می‌شود. بنابراین، بهتر است مدیران همواره از نیروی‌های جدید و ایده‌های جوانان و سایر مستندسازان نیز استفاده کنند.
وی افزود: از طرفی برخی موسسات تبلیغاتی و فیلم‌سازی هم با صرف هزینه‌های زیاد و ایجاد روابط و رانت‌های گسترده، باعث ایجاد شبکه‌هایی از روابط غیراصولی می‌شود و به‌صورت انحصاری تولیدات سینمایی و یا مستندسازی طرح‌ها را تصاحب می‌کنند.
دبیر جشنواره فردا با اشاره به هزینه‌های بالای تولید فیلم، گفت: گاهی مشاهده می‌شود مدیران سازمان‌ها و به‌ویژه مدیران روابط عمومی آن‌ها، بین گونههای مختلف فیلم تفاوت چندانی قائل نمی‌شوند و معلوم نیست مخاطبشان کیست و یا هدفشان از تولید فیلم چیست و برای چه منظوری کار را سفارش می‌دهند؟ درصورتی که می‌توانند متناسب با نیازشان از گونههای مختلفی همچون مستندهای پژوهشی، آموزشی، معرف، فیلم‌های تبلیغاتی، تیزر و… استفاده کنند و هریک را به فیلم‌سازان مرتبط و کاربلد سفارش دهند.
وی برخی راه‌کارهای حل این مشکلات را بیان کرد و گفت: مهم‌ترین کار برای حل این موضوع، ارتقای سطح آگاهی مدیران سازمان‌ها و مراکز سفارش‌دهنده کار است. اگر آن‌ها از آثار خوب و باکیفیت درک کافی داشته باشند و فرق بین کار خوب و بد و تفاوت گونههای مختلف فیلم را به‌درستی تشخیص دهند، حتما به سراغ مستندسازان باتجربه و کاربلدی می‌روند و نمی‌گذارند افرادی سودجو با ارایه کارهای بی‌ارزش و با دریافت هزینه‌های بالا، کلاه سرشان گذارند!.
رشیدی ادامه داد: اگر مدیران و صاحبان صنایع و سرمایه فیلم خوب ببینند و با صاحبان آثار خوب، گفتگو کنند متوجه سطح کیفی آثاری که با امضا و تایید آن‌ها تولید شده است، می‌شوند.
رئیس جهاد دانشگاهی هنر درمورد راه حل این موضوع گفت: معتقدم برای برون‌رفت از وضع نامناسب موجود و تولید آثار کیفی و حتی در تراز جهانی، چاره‌ای جز تغییر نگاه مدیران سازمان‌ها و نظارت درست بر هزینه‌های مستندسازی طرح‌های کلان، سپردن پروژه‌های مستندسازی به افراد با صلاحیت و مستندساز، تغییر نگاه‌های سنتی و روزمره و سرمایه‌گذاری و حمایت‌های جدی صنایع، شرکت‌ها و سازمان‌های فناوری کشور از هنرمندان پیشرو و سازنده و همچنین اعتماد به نگاه انتقادی و خلاقیت‌های هنری مستندسازان نداریم.
رشیدی با اشاره به مصوبه دولت درمورد مستندسازی پروژه‌های ملی گفت: مستندسازی پروژه‌ها و فعالیت‌های مراکز دولتی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است؛ این که دولت سازمان‌ها را با یک مصوبه، به مستندسازی ملزم کرده است، هرچند اتفاقی مبارک، اما صرف این مصوبه و ابلاغ آن به دستگاه‌ها مشکل را رفع نمی‌کند. چراکه موضوعات و روابط پیچیده‌ای در این زمینه وجود دارد که بدون شناسایی و رفع آن‌ها نمی‌توان انتظار داشت این مصوبه مشکلات را حل و از هدررفتن سرمایه‌های کشور جلوگیری کند.
وی گفت: باید دید که مدیران ارشد و مخصوصا مدیران روابط عمومی دستگاها و مراکز دولتی چقدر با کارکردهای تولید فیلم و گونههای مختلف آن آشنا هستند و چه تعریف و انتظاری از مستندنگاری طرح‌ها و مستندسازی فعالیت‌های‌شان در ذهن دارند؟ باید پرسید که ایشان چگونه پیمان‌کاران و همکاران خود را برای سفارش کار، انتخاب می‌کنند؟ چگونه با ایشان قرارداد می‌‌بندند؟ به چه میزان به هنرمندان اعتماد می‌کنند و دست ایشان را باز می‌گذارند؟ و در نهایت با چه فرآیندی کار را از مستندساز تحویل می‌گیرند؟
دبیر ششمین جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی تاکید کرد: باید تولیدات هنری سازمان‌ها به‌طور مداوم ارزیابی شوند و مورد نقد و بررسی قرار گیرند و جشنواره‌ها بهترین مکان برای عیارسنجی مستندهای تولیدی است.
کارکردهای مستندسازی طرح‌ها و دستاوردهای ملی
بهزاد رشیدی در ادامه با تشریح کارکردهای بالای مستندنگاری و ساخت فیلم‌های مستند باکیفیت در دستگاه‌ها و مرکز دولتی در کشور گفت: اگر فیلم‌های باکیفیت درمورد طرح‌های ملی، فعالیت‌های عمرانی، دستاوردهای صنعتی و فناوری و تجربه‌های مدیریتی ساخته شود و به شکل‌های مختلف در بسترهای موجود نمایش داده شود، در کنار کارکردهای سرگرم‌کننده و آموزش‌دهنده فیلم‌ها، درحقیقت فرآیندهای تولیدی و دانش تخصصی و مدیریتی به مخاطبان منتقل و توان داخل و دانش بومی ایران بین مردم و حتی در بازارهاي جهاني معرفی و اعتمادسازی نسبت به محصولات و خدمات ایرانی ایجاد می‌شود و به فروش و رونق بیشتر آن می‌انجامد و این دقیقا همان عملی‌شدن شعار سال یعنی «پشتیبانی از تولید ایرانی» است.
وی ادامه داد: این مستندها و فیلم‌ها به آموزش و بهسازي نيروی انساني و افزايش بهره‌وري در خود صنايع، مراکز و دستگاه‌های دولتی و خصوصی نیز کمک می‌کند و بسیاری از فعالیت‌ها و تجربه‌های تکرارناپذیر مديريتي و تخصصي ثبت و مستندسازي و قابل انتقال به آیندگان می‌شود.
وی تاکید کرد که تولید و نمایش این فیلم ها از منظر کارکردهای فرهنگی نیز خیلی مهم است و با ایجاد اعتماد و خودباوری، به‌ویژه در بین جوانان، به بالندگي فرهنگ و اقتصاد ايراني و همچنین اقتدار ملي کمک می‌کند.
الگوی کاری جشنواره فردا در جهاد دانشگاهی
رئیس جهاد دانشگاهی هنر در ادامه با اشاره به فعالیت‌های این واحد، افزود: براساس این کارکردها، ما در جهاد دانشگاهی دبیرخانه دائمی جشنواره ملی فیلم و عکس فناوری و صنعتی را ایجاد کرده‌ایم و یک‌دهه است به دنبال توسعه ارتباط و تعامل مستندسازان با مراکز صنعتی هستیم و تلاش می‌کنیم ضرورت و اهمیت مستندسازی بیش از پیش مطرح شود، تا فیلم‌های باکیفیت از طرح‌ها، دستاوردها و فعالیت‌های کشور در حوزه‌های مختلف بیشتر ساخته شود.
وی گفت: ما در جهاد دانشگاهی هنر سعی می‌کنیم هنرمندان فیلم‌ساز و عکاس را به مراکز صنعتی و فناوری و سازمان‌های متولی حوزه‌های تخصصی مختلف وصل و بستر گفت‌وگو و تعامل ایشان را فراهم کنیم تا از تعامل این دو قشر، ایده‌های تازه و گونههای فیلم و عکس جذاب و هنرمندانه تولید و عرضه شود.
در ادامه سعی می‌کنیم فیلم‌ها و عکس‌های تولیدی را در قالب جشنواره فردا ارزیابی کنیم و همچنین این آثار را در سالن‌های سینما و در بسترهایی همچون تلویزیون، فضاهای مجازی و اینترنتی، محیط‌های آموزشی و دانشگاهی و در دل سازمان‌ها و شرکت‌های صنعتی به نمایش درآوریم و حتی به سایر جشنواره‌های داخلی و خارجی ارسال کنیم و به‌عنوان محصولی که نمایانگر واقعیت‌ها و توانمندی‌های ایران است، به نمایش درآوریم.
در این بین، بهترین هنرمندان و مستندسازان فعال در این عرصه‌ها را نیز شناسایی و از آنان تقدیر و به نوعی ایشان را به مدیران سازمان‌ها و مراکز دولتی و خصوصی معرفی می‌کنیم.
مصوبه‌ای امیدبخش اما…
وی گفت: باید مصوبه هیات وزیران را به فال نیک گرفت و بدون پیش داوری، منتظر نحوه اجرای آن ماند.
بهزاد رشیدی تصریح کرد: آیین‌نامه هیات وزیران اگر درست اجرا شود، می‌تواند از کارهای سلیقه‌ای مدیران دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی و تولید کارهای تبلیغاتی کم‌کیفیت و تشریفاتی جلوگیری کند.
بدون تردید استفاده از ظرفیت بالای انجمن‌های سینمایی ازجمله انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند و انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند می‌تواند سطح تولیدات سینمای صنعتی را ارتقا دهد و به تخصصی‌ترشدن و باکیفیت‌ترشدن مستندنگاری در حوزه‌های مختلف بینجامد. علاوه‌بر این، مراکزی همچون مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نیز ساختارها و بودجه‌های بسیار خوبی در اختیار دارد که می‌تواند در قالب همکاری‌ها و تولیدات مشارکتی، بخشی از آن در خدمت موضوعات سازمانی و صنعتی و فناوری قرار گیرد.
دبیر جشنواره فردا در پایان ابراز امیدواری کرد: این مصوبه باعث شود مدیران ارشد و مدیران روابط عمومی سازمان‌ها و مراکز صنعتی از قابلیت‌های هنر و به‌ویژه ظرفیت‌های هنری مستندسازان و فیلم‌سازان خلاق، بیشتر استفاده کنند و آثاری تولید شود که به شکلی هنرمندانه و جذاب، روایتگر واقعیت‌ها و پیشرفت‌های کشور باشد.
